Liberalen streven een samenleving na waar iedereen de mogelijkheid krijgt om richting te geven aan zijn leven. In een samenleving houd je rekening met elkaar, je bent niet alleen. Jouw streven naar vrijheid heeft gevolgen voor anderen. Daar moet je rekening mee houden.

Het begrip gelijkwaardigheid heeft als doel te snappen dat die ruimte om richting te geven aan je leven er voor iedereen moet zijn. Niemand uitgezonderd. Dus ieder recht wat ik voor mezelf claim, moet ik ook aan anderen gunnen. Dat moet ik ook voor anderen claimen. Want als we gelijkwaardig zijn, geldt voor de ander wat ook voor mij geldt.

Maar dat betekent dat we ook wat last van elkaar kunnen hebben. Als iedereen naar het werk wil, staan we in een file. Als iedereen zegt wat die belangrijk vindt, hoor ik zaken die ik liever niet wil horen. We kunnen met elkaar rekening houden, maar we hebben ook last van elkaar. Tolerantie is het aanvaarden van de last die we van elkaar hebben als iedereen de vrijheid heeft om keuzes te maken die onderling schuren.

Tolerantie is echter niet absoluut. Het speelt in een relatie tussen mijn vrijheid en de vrijheid van de ander. Als een ander zijn vrijheid gebruikt om die van mij in te perken ontstaat en een spanningsveld. Hoeveel ruimte moet de ander van mij krijgen om mijn vrijheid in te perken? Tolerantie is toch niet alles accepteren wat een ander doet?

Je kan hierbij legio voorbeelden bedenken: Als een ander voordringt in de rij bij de kassa, moet ik dat tolereren of mag ik er wat van zeggen. Moet ik accepteren dat iemand de weg blokkeert, mijn vrijheid om door te reizen afneemt, omdat die ander vind dat hij mij een lesje moet leren. “Sta maar stil want ik wil duidelijk maken dat ik ….”. Stikstof, CO2, Zwarte Piet, noem maar op. De vrijheid van de ander komt dan in botsing met de vrijheid van jezelf.

Dan moet je voor jezelf de afweging maken of je die inbreuk van de ander op jouw vrijheid accepteert? Heeft die ander een belang dat jij acceptabel vindt? Bijvoorbeeld omdat de ander ook naar zijn werk moet en je daardoor in de file staat? Of dat iemand muziek wil oefenen je de herrie maar even voor lief neemt?

Of ervaar je overlast als niet evenredig, niet in verhouding tussen het doel en de overlast? Niet omdat de ander van zijn vrijheid wil genieten, maar omdat die jouw vrijheid wil afnemen? Bepalen dat jij stil moet zijn, om moet rijden, of geen euthanasie mag plegen. Demonstreren kan je ook op een plaats waar je geen overlast op buitenstaanders veroorzaakt. Soms is het antwoord nee. Je kan tolerant zijn zonder alles te hoeven tolereren. Je mag nee zeggen.

Karl Popper noemde het de paradox van tolerantie: onbeperkte tolerantie moet leiden tot het verdwijnen van tolerantie. Als we ongelimiteerd tolerant zijn, zelfs jegens hen die zelf intolerant zijn, als we niet bereid zijn een tolerante samenleving te verdedigen tegen de aanvallen van de intolerante medemens, dan zal de tolerante mens te gronde gaan, en met hem de tolerantie.